چرا برخی افراد دندان قروچه میکنند و علت بروز این امر در آنان چیست؟ و چه مضرات و پیامدهایی برای دندانها دارد؟
براکسیزم یا دندان قروچه مشکلی است که علل و عوامل بسیار متفاوتی باعث آن میشود. از علل شناخته شدن آن ناهنجاریهای دندانی و نیز فشارهای روانی و استرس است؛ ما به شما توصیه میکنیم حتما صدای دندان قروچه خود را جدی بگیرید.
اغلب مردم دندانهای خود را هر از گاهی به هم میسایند یا بر هم فشار میدهند. ساییدن دندانها روی هم یا دندان قروچه که نام علمی آن براکسیزم (bruxism) است، اگر گهگاه رخ دهد موجب بروز مشکل نمیشود، اما اگر دندان قروچه به طور منظم و زیاد رخ دهد یا به عادت تبدیل شود، میتواند باعث آسیب جدی به دندان و سیستم فکی دهان شود.
اگرچه دندان قروچه میتواند در اثر اضطراب و اسرتس ایجاد شود، اما بیشتر هنگام خواب اتفاق افتاده و در بسیاری مواقع علت آن ناهنجاریهای دندانی فکی، از دست رفتن دندانها، تماس نامناسب دندانها و دندانهای کج شده است.
بعضی از اختلالات خواب مانند آپنه (وقفه تنفسی بیش از ۱۰ ثانیه ضمن خواب) هنگام خواب نیز میتواند باعث بروز چنین مشکلی شود. به دلیل اینکه براکسیزم بیشتر هنگام خواب رخ میدهد، بسیاری افراد از وجود چنین حالتی در خود ناآگاه هستند. با این حال در صورتی که دارای سردردهای مبهم مداوم و یا درد ناحیه فکی هنگام بیدارشدن هستید، احتمال اینکه مبتلا به دندان قروچه باشید، زیاد است.
اگر شک دارید که دندانهای خود را روی هم میسایید با دندانپزشک خود مشورت کنید. در این حالت وی با معاینه دقیق دهان و فک شما به دنبال علائم و نشانههای براکسیزم از جمله درد در عضلات جونده داخل یا خارج دهانی، مشکلات مفصلی و نیز سایشهای روی دندانها شده و مشکل را تشخیص خواهدداد.
کودکان هم دندان قروچه دارندبرخی از کودکان بیش فعال هم دچار دندان قروچه میشوند و گاهی اوقات کودکانی که دچار بیماریها و مشکلات دیگر (مثل اختلالات ناحیه سینوسها) هستند یا داروهای خاصی استفاده میکنند هم دندان قروچه میکنند. اگر کودک شما دندانهای خود را روی هم میساید خیلی نگران نشوید. دندان قروچه در کودکان معمولا ناشی از مشکلات اضطرابی کودک نیست.
دندانپزشکان اطفال تئوریهای مختلفی درباره براکسیزم کودکان بیان میکنند. از جمله وجود یک عامل تحریک کننده در دهان مانند یک دندان که در محل نامناسب قرار گرفته است. آلرژی یا استرس، ردیف شدن نامناسب دندانها یا تماس غیرطبیعی بین دندانهای پایینی و بالایی، کمبودهای تغذیهای، انگلهای دستگاه گوارش و…
کودکان در سنین بین چهار تا شش سالگی بیشترین احتمال ابتلا به این مشکل را دارند. در دو زمان (رویش دندانهای شیری و رویش دندانهای دائمی) کودکان بیشتر دندان قروچه میکنند. اگر دندان قروچه به صورت یک عادت دهانی درآمده باشد و به طور مداوم رخ دهد، باعث بروز مشکلات زیادی در ناحیه دهان و فک صورت میشود.
عوارض دندانی دندان قروچه
از جمله عوارض دندانی این مشکل میتوان به سایش شدید دندانها در سطوح جونده و صاف شدن سطوح دندانی، خرد شدن مینای دندان در ناحیه لبه لثه و فرورفتگیهای ناحیه لثهای دندانها، حساسیت سطوح دندانی به دلیل از دست رفتن مینا، کوتاه شدن و بدشکل شدن دندانها، آسیب به بافتهای نگه دارنده دندانها و تحلیل لثه و استخوان اطراف دندانها، دردناک شدن و لق شدن دندانها، حساسیت به سرما و گرما به علت سایش سطح دندانها، حساسیت به سرما و گرما به علت سایش سطح دندانها و فشارهای ناشی از جویدنهای عادتی دندانها و در موارد شدید تاثیر بر سلامت پالپ (جداره ریشه) دندان که ممکن است در نهایت به نگروز یا مرگ پالپ دندان بینجامد، اشاره کرد.
در عین حال براکسیزم بر ترمیمها و در مانهای دندانپزشکی انجام شده نیز اثرات مخرب داشته و باعث خردشدن و شکستن ترمیمهای دندانها، شکستن سرامیک روکشها و لامینیتهای قرار گرفته روی دندانها نیز میشوند.
از جمله عوارض عضلانی دندان قروچه میتوان به دردناک شدن و اسپاسم عضلات جونده اشاره کرد که در برخی موارد درگیری دیگر عضلات صورت را نیز به دنبال خواهدداشت. همچنین عدم کنترل و درمان این وضعیت میتواند باعث بروز سردردهای مداوم و مکرر در فرد بیمار شود. از جمله عوارض مفصلی این وضعیت نیز میتوان به اختلالات مفصل گیجگاهی فکی مانند صداهای مفصلی و مشکلات دیسک مفصلی و نیز دردهای ناحیه مفصل گیجگاهی فکی اشاره کرد.
در بسیاری از افراد اگر دندان قروچه به طور مزمن ادامه یابد، باعث سایش شدید، شکستگیهای تاجی و پریدگی مینای دندان، کوتاه شدن دندان (به ویژه دندانهای جلو)، آسیب به لثهها، سست شدن استخوانهای نگه دارنده دندان و لق شدن دندانها و افتادن دندان، فرسایش دندان و پرکردگیها، مشکلات مفاصل فک، حساس شدن دندانها، سردرد و… شود. چنین بیمارانی ممکن است به درمانهای روکش، درمان ریشه، ایمپلنت، پروتزهای متحرک پارسیل یا حتی کامل نیاز پیدا کنند.
از طرف دیگر در صورتی که مشکل برطرف یا کنترل نشود، خود این درمانهای انجام شده نیز تحت تاثیر براکسیزم قرار گرفته و دچار شکست میشود. در عین حال، گذشته از وارد آوردن آسیبهای جدی دندان قروچه به سیستم دندانی، در صورت ادامه شرایط، باعث مشکلات مفصل گیجگاهی فکی شده و از دردهای ملایم مفصل گرفته تا اختلالات دیسک در ناحیه گردن و سایش را موجب میشود.
نشانههای دندان قروچه
نشانههای دندان قروچه میتواند شامل موارد زیر باشد:
– سایش دندانها روی هم طوری که صدای آن شنیده شود.
– دندانهایی که برجستگیهای آن صاف شده یا دچار شکستگی مینا یا لق شدهاند.
– سایش دندانها به میزانی که به لایههای زیرین مینا (عاج دندان) رسیده باشد.
– حساسیتهای دندانی.
– دردها و ناراحتیهای فک و صورت.
– دردهایی که در ناحیه گوش احساس میشود ولی درواقع به خاطر مشکل در گوش نیستند.
– سردردهای مبهم در ناحیه گیجگاهی.
درمان دندان قروچه
در بسیاری از موارد درمان خاصی ضرورت ندارد. بسیاری از کودکان و بزرگسالان دچار دندان قروچه هستند و درمان خاصی هم نیاز ندارند. دندان پزشکان ضمن گرفتن تاریخچه پزشکی و دندان پزشکی از بیمار، معاینه داخل دهانی و خارج دهانی (عضلات سر و صورت، مفصل گیجگاهی- فکی)، گرفتن عکس رادیوگرافی و ارزیابی وضعیت ریشهها و بافتهای نگه دارنده مشکل را بررسی میکنند و براساس شرایط درمانهای مختلفی را به شما پیشنهاد میدهند:
– اسپلینتهای اکلوزال (Occlusal Splint)؛ اسپلینت یک وسیله شفاف اکریلی U شکل است که معمولا برای فک بالا ساخته میشود و میتواند به دو صورت Hard و Soft (سخت و نرم) باشد. اگر این اسپلینت برای محافظت دندانها از سایش هنگام خواب تجویز شود و بیمار فقط شبها از آن استفاده کنند به آن Night guard گفته میشود.
دستگاه نایت گارد مانند یک پلاک روی دندانهای یک فک قرار گ رفته و باعث جداشدن دندانها و جلوگیری از آسیب بیشتر میشوند. در عین حال درصورتی که به طور دقیق ساخته شوند، میتوانند باعث کنترل نیروهای وارده به عضلات جونده و کاهش دردهای عضلانی و مفصل شوند.
– اصلاح سیستم دندانی؛ اصلاح دندانها، شکل و موقعیت دندانهایی که در جای مناسب قرار نگرفتهاند یا به دلیل از دست رفتن دندانهای دیگر، از جای خود جا به جا شدهاند و نیز جایگزینی دندانهای از دست رفته توسط ایمپلنتهای دندانی یا پروتزها و تنظیم تماسهای دندانی به طور دقیق میتواند باعث کاهش چشمگیر ابتلا به براکسیزم شود.
– کاهش استرسها و تنشهای محیطی و شغلی؛ پرداختن به فعالیتهای مفرح و آرام بخش مانند انواع ورزشها یا مدیتیشن و تنظیم فعالیت روزانه برای ایجاد برنامه خواب آرام، منظم و کافی، تاثیر به سزایی در کاهش براکسیزم خواهدداشت.
– کاهش مصرف غذا و نوشیدنیهای دارای کافئین مانند کوکاکولا، قهوه و شکلات، باعث کم شدن دندان قروچه میشود.
– حذف عادتهایی مانند جویدن مداد و دیگر اجسام و نیز کاهش مدت زمان جویدن آدامس به بهتر شدن مشکل کمک میکند.
– عدم مصرف دخانیات و نیز خودداری از جویدن تنباکو، باعث بهبود مشکلات خواهدشد.
بر اساس شرایط ممکن است دندانپزشک برای مدت زمان کوتاهی داروهای آرام بخش یا شل کننده عضلانی یا ضدالتهاب برای بیمار تجویز کند. تشخیص براکسیزم کارمشکلی نیست، اما درمان آن، آگاهی وسیع و جامعی میخواهد که معمولا به وسیله یک گروه تخصصی دندان پزشکی قابل انجام است.
به خصوص زمانی که دندان قروچه باعث درگیری بافتهای نگه دارند و آسیب و تخریب نسوج دندانی و پالپ شده باشد. در این صورت ضرورت دارد متخصصان دندان پزشکی مرتبط مانند پروتزهای دندانی، پریودانتیکس، ارتودنسی، اندودانتیکس و جراحی فک و صورت مراجعه شود.
منبع: همشهری تندرستی